نگاهی کوتاه به تاریخ خبر و مطبوعات ارسباران / اهر

آرخا: تاریخ مطبوعات اهر و ارسباران با نام « اختر» کلید خورده است. محمد طاهر قراجه داغی ( بایبوردی اهری) متولد ۱۲۱۷ در روستای قلعه باشی از توابع اهر در منطقه قراجه داغ ( ارسباران) انتشار روزنامه اختر در استانبول را ۲۴ دی ماه سال ۱۲۵۴ شمسی آغاز کرد. این روزنامه نخستین روزنامه غیردولتی (ملی) ایران بود و به همین دلیل محمدطاهر قراجه داغی پدر مطبوعات و روزنامه نگاری ملی ایران به حساب می آید. اهری ها و ارسبارانی های بسیاری در شهرهای مختلف کشور به انتشار نشریه اقدام کرده اند که معرفی همه آنها در این مقال نمی گنجد.

در خود اهر اما انتشار نشریه از سال ۱۳۳۱ آغاز می شود. ۲۱ مرداد آن سال نخستین شماره هفته نامه « شهاب اهر» به مدیریت زنده یاد « رحیم غفاری» در اهر منتشر شد. چاپ آن ابتدا در چاپخانه رضایی تبریز و در ادامه توسط چاپخانه ترقی ( ممدوحی) و در نهایت توسط چاپخانه شهاب ( خدادادی) انجام گرفت. این نشریه به قیمت ۲ ریال و سالانه ۱۰۰ ریال عرضه می شد. دفتر آن در مقابل پاساژ میرداماد (جنب ساختمان شهرداری فعلی) واقع بود. دکتر ممدوحی، کمال الدین عابدی و علی اکبر هدایی از اعضای هیئت تحریریه این نشریه بودند و از کسانی که نام شان در آن بیشتر آمده است، می توان از؛ زنده یاد « رضا پزشکی» نام برد. شهاب اهر ۶۴ سال قبل به خوبی از عهده پوشش اخبار رویدادهای مختلف در منطقه وسیع ارسباران برمی آمد. شهاب اهر کمی بیش از یک سال دوام آورد و پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ از انتشار بازماند.

تا نیم قرن بعد فعالیت خبری در اهر محدود به فعالیت خبرنگاران روزنامه های سراسری و استانی بود که رویدادهای این شهر و منطقه را خبر می کردند. در این زمینه می توان به کارت خبرنگاری حسین فخرایی در سال ۱۳۳۹ ( اطلاعات جوانان) و کارت خبرنگاری عبدالحسین اعلم الهدا در سال ۱۳۴۵ ( روزنامه اطلاعات ) اشاره کرد. از سال ١٣۵٨  شمسی ، نمایندگی روزنامه «نبرد ملت » متعلق به ارگان جمعیت فدائیان اسلام  توسط حسین دوستی  دایر و در نشر و گسترش اهداف انقلاب اسلامی  موثر واقع شد .  ابوالفضل عمراهی نیز از خبرنگاران پیش کسوت در اهر به حساب می آید که نخستین کارت خبرنگاری او در سال ۱۳۶۲ صادر شده است. این سه  پیشکسوتان نمایندگی مطبوعات در اهر هستند. پیش از آنها، کار نمایندگی و عرضه ی مطبوعات در اهر را محمد حسن صبا ( نماینده و خبرنگار روزنامه کیهان) و طهباز ( نماینده و خبرنگار اطلاعات ) و آقایان بدری و نایب زاده برعهده داشتند.

در فاصله زمانی توقف شهاب اهر و آغاز انتشار هفته نامه ارسباران به مدیرمسئولی محمد بخت آور در ابتدای دهه ۸۰، فعالیت های خبری اعلم الهدا گسترده بود و حتی موفق به اختصاص ستونی با عنوان « یادداشت های پراکنده» برای انعکاس خبر رویدادهای ارسباران در روزنامه کیهان شد. هفته نامه ارسباران پس از چند سال از انتشار در اهر و برای ارسباران بازماند و از سال ۱۳۸۳ هفته نامه نسیم قره داغ و گویا پای در عرصه مطبوعات نهادند. نسیم قره داغ اگرچه در تبریز انتشار می یافت و ویژه ارسباران نبود اما در سال های نخست توجه ویژه و ماندگاری به این منطقه داشت.

دوهفته نامه گویا از ۲۸ اردیبهشت سال ۸۴ به مدیرمسئولی هاشم مشرفی و سردبیری جعفر خضوعی منتشر می شود و اکنون با انتشار منظم ٣۲٠ شماره در چهارددهمین سال خود قرار داد. انتشار منظم و رویکرد ثابت و ویژه به مسائل و مشکلات و تاریخ و فرهنگ منطقه ارسباران از ویژگی های این نشریه است و بادوام ترین نشریه این منطقه به حساب می آید.

در سال ۱۳۹۴ دوهفته نامه « پیام ارسباران» به مدیرمسئولی هادی مهدی زاده پروانه انتشار گرفت .

اخیراً ماهنامه « شیور ارسباران» به مدیرمسئولی حسن بالاگر ( خبرنگار باسابقه صدا و سیما و خبرگزاری فارس در اهر) مجوز انتشار دریافت کرده است.

خبرنگار شهید ابراهیم عمله زاده /  ابراهیم عمله زاده متولد سال ۱۳۴۵ در اهر رزمنده دفاع مقدس روز پنجم بهمن ماه سال ۱۳۶۵ در عملیات شلمچه به درجه رفیع شهادت نایل آمد. کارت خبرنگاری شهید عمله زاده؛ به نام مجله امید انقلاب ( ۲۰/۱۰/۶۴) صادر شده است. حضور در گلزار شهدا و ادای احترام به این شهید سرافراز از برنامه های سالانه خانواده مطبوعات اهر است که با همراهی جمعی از مسئولان انجام می گیرد.

پایگاه های خبری/  از سال ۱۳۹۳ و با رویکرد و تصمیم دولت حاضر فعالیت پایگاه های خبری همانند نشریات مکتوب باید پروانه انتشار از سوی هیأت نظارت بر مطبوعات دریافت کنند. بر همین اساس اگرچه از چند سال قبل سایت های خبری و اطلاع رسانی در اهر فعال بودند اما از همان سال تاکنون تعداد ٨پایگاه خبری موفق به اخذ پروانه فعالیت از هیأت نظارت بر مطبوعات کشور شده اند که عبارتند از؛ آرخا، اهروصال، اهرخبر، امین ارسباران ، اهرنما ، نسیم اهر ، اهر امروز و ارس نامه.

هفدهم  مردادماه سال ۱۳۹۴ آیین گرامیداشت روز خبرنگارو تقدیر از خبرنگاران شهرستان و تجلیل از دو خبرنگار پیش کسوت این شهرستان ( اعلم الهدا و عمراهی) در روستای قلعه باشی ( زادگاه محمد طاهر قراجه داغی) به همت خانواده مطبوعات اهر، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و فرمانداری و شهرداری اهر و اهالی روستای قلعه باشی انجام گرفت.

خلیل و ارشد/  با درگذشت ارشد یوسف نژاد نسل روزنامه فروشان سیار در شهر اهر نیز به پایان رسید. وی ۱۶ خرداد ١٣٩۵ به دلیل بیماری دار فانی را بدرود گفت و به همکارش « خلیل نامی» پیوست. « خلیل نامی» با پای پیاده در شهر می گشت و روزنامه می فروخت. کسی که نام و یاد او برای اهری ها و البته اهری های روزنامه خوان، همواره خاطره انگیز است. نامی، ۲۹بهمن سال ۱۳۸۷ در ۷۰ سالگی درگذشت. « ارشد یوسف نژاد» که حدود ۵۰ سال با چرخ دستی اش در شهر می گشت و روزنامه می فروخت، ۱۶ خرداد ١٣٩۵ دار فانی را بدرود گفت و چرخ دستی اش از حرکت ایستاد.

فعالیت گسترده خبری در اهر علاوه بر نشریات و پایگاه های خبری فعال در اهر، خبرنگاران خبرگزاری های سراسری مانند؛ فارس، ایرنا، ایسنا، مهر و تسنیم و باشگاه خبرنگاران و خبرگزاری بسیج ،  اخبار اهر و حتی منطقه ارسباران را به خوبی پوشش می دهند. برخی از نشریات منتشره در تبریز نیز به واسطه فعالیت خبرنگارانشان در اهر از سال های گذشته نسبت به انتشار اخبار این شهرستان و گاه تهیه ضمیمه ویژه نامه برای این شهرستان اقدام می کنند که نقش برخی از آنها مانند؛ مهدآزادی و عصرآدینه و پیام آذربایجان و ساقی و… پررنگ بوده است. همچنین عکاسان خبری فعال در شهرستان اهر؛ طی سال های اخیر گزارش های تصویری پرتعدادی از رویدادهای شهرستان اهر و منطقه ارسباران و جاذبه های طبیعی و فرهنگی آن در خبرگزاری ها و روزنامه های سراسری منتشر ساخته اند.

تشکیل موزه مطبوعات/ از ضرورت های شهرستان اهر است. در این راستا اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اهر با همکاری خانواده مطبوعات این شهرستان نخستین گام در تشکیل این موزه را برداشت و موزه واره ای را در مجتمع فرهنگی و هنری اهر تشکیل داد.

در پایان به این نکته اشاره می شود که؛ « حاج مهدی سراج انصاری» ( از شهرستان کلیبر امروزی) بنیانگذار مطبوعات نوین اسلامی و « عبدالرحیم عقیقی بخشایشی» ( از شهرستان هریس امروزی) اولین خبرنگار انقلاب اسلامی است که توسط حسین دوستی، بارها مطرح شده است.

ضمنا در زمینه تاریخ مطبوعات ارسباران تا بحال دو جلد کتاب  ١)  شناسنامه مطبوعات ارسباران  نوشته حسین دوستی  در سال ١٣٨٠   ٢)  شهاب اهر  نوشته جعفر خضوعی  در سال ١٣٩۶ چاپ و منشر شده است .